Thee is een heel belangrijk onderdeel van de Japanse cultuur, het is dan ook een van de meest gedronken dranken. De meeste Japanse thee is groene thee maar er zijn ook Oolongs en zwarte theeën. Er zijn theeën van verschillende kwaliteit en prijs. De meest gedronken soort thee in Japan is dus groene thee, dit vind je bijna overal in Japan: in verkoopautomaten, in supermarkten, in restaurants, in tempels en natuurlijk in bijna elk Japanse huishouden. In dit artikel lees je alles over Japanse thee.
De geschiedenis van Japanse thee
De oorsprong van thee ligt in China. Van daaruit werd het door reizigers naar diverse andere landen gebracht, waaronder ook Japan. In het jaar 729 wordt er voor het eerst melding gemaakt van thee, Keizer Shomu serveerde toen aan boeddhistische monniken thee. Het hielp hen langer wakker te blijven en zich beter te concentreren op hun meditaties. In eerste instantie was thee een luxeproduct dat slechts in kleine hoeveelheden verkrijgbaar was voor priesters en edellieden. Pas zo’n 400 jaar later leerden de Japanners om zelf thee te maken en te verbouwen. Rond 1300 werd thee pas echt populair, ook onder het ‘gewone’ volk.
Er werden theefeestjes georganiseerd waar de gasten de namen moesten raden van wat voor thee ze hadden gedronken en waar het vandaan kwam. Het verzamelen en tonen van kostbare theeproducten was ook populair bij de welgestelden. Gelijktijdig ontwikkelde zich een meer verfijnde versie van theefeestjes met een grotere nadruk op etiquette en spiritualiteit. Deze bijeenkomsten werden door slechts een paar mensen bijgewoond in een kleine ruimte waar de gastheer de gasten thee serveerde, wat een grotere intimiteit mogelijk maakte. Dit soort bijeenkomsten waren de voorloper op de nu zeer bekende theeceremonie.
De Japanse theeceremonie
De Japanners hebben een complexe en unieke theeceremonie die bekend is onder de naam Cha No Yu (letterlijk: ‘warm water voor de thee’). Binnen deze traditie is het drinken van thee verheven tot een kunstvorm. Het is een nauwkeurig ritueel waarbij het bereiken van een spirituele verkwikking en harmonie het doel is. In elke theeceremonie staan respect, zuiverheid, harmonie en rust centraal.
Een theeceremonie bestaat uit een reeks vooraf bepaalde handelingen die achter elkaar worden verricht, om zo optimaal van de thee te kunnen genieten en diverse Japanse tradities in stand te houden. De ceremonie wordt zo geconcentreerd verricht en is zo serieus van aard, dat het onderdeel is geworden van het boeddhisme, met name binnen de Zen-stroming.
Er zijn twee soorten theeceremonies: chakai en chaji. Een chakai is een relatief eenvoudige bijeenkomst waarbij zoetigheden, dunne thee (usucha) en soms een lichte maaltijd worden genuttigd. Een chaji is daarentegen een stuk formeler en omvat meestal een volledige kaiseki-maaltijd, waarbij zoetigheden, dikke thee (koicha) én dunne thee genuttigd worden.
Waar wordt Japanse thee verbouwd?
In Japan wordt thee in een veel verschillende gebieden verbouwd. Het klimaat van de gebieden speelt hierbij een belangrijke rol. Het klimaat in Japan kenmerkt zich door een hoge luchtvochtigheid en loopt uiteen van koel en gematigd in het noorden tot subtropisch in het zuiden. Daarnaast is het klimaat voornamelijk gematigd aan de zeekust.
Op drie van de vier grote eilanden – Honshu, Shikoku en Kyushu – wordt thee verbouwd. Het noordelijke deel van Honshu en het hoofdeiland Hokkaido liggen te noordelijk liggen en hebben een te koud klimaat om thee te verbouwen. Naast de grote eilanden worden er ook kleine hoeveelheden thee verbouwd op de kleinere, afgelegen eilanden. De drie grootste theeproducerende prefecturen zijn Shizuoka, Kagoshima en Mie.
De Shizuoka prefectuur is de grootste theeproducerende regio in Japan: ongeveer 40% van alle Japanse theeplantages bevindt zich hier. Ook Uji – in de Kyoto prefectuur – staat bekend als theeproducerende regio, al staat deze slechts op een zevende plaats als gekeken wordt naar het aantal plantages binnen de prefectuurgrenzen (ongeveer 3% van alle plantages die het land rijk is). De derde grootste theeproducerende regio in Japan is Kagoshima, op het zuidelijke eiland Kyushu. Het is goed voor ongeveer 20% van alle theeplantages in het land. Ook op het eiland Kyushu, bevinden zich nog enkele grote, theeproducerende gebieden: Miyazaki, Kumamoto en Fukuoka.
Soorten Japanse thee
Er zijn in Japan ontzettend veel theevariaties te vinden. Hierbij is met name de periode van oogst van invloed op de smaak. Ook zijn er verschillen in de duur en intensiteit van het stomen van de thee. Daarnaast is ook de plaats van de plantage (aan zee of in het hooggebergte) van invloed op de smaak. Hieronder vind je een overzicht van de bekendste soorten Japanse thee:
- Ryokucha: gyokuro, sencha, bancha
Dit is thee gemaakt van gedroogde theeblaadjes. Ryokucha kent 3 verschillende gradaties: Gyokuro, Sencha en Bancha.
Sencha (letterlijk: ‘gebraden thee’) is met afstand de populairste Japanse theesoort. Als je op bezoek gaat bij Japanners of als je in een ‘gewoon’ restaurant zit krijg je meestal sencha als je om thee (o-cha) vraagt. Sencha staat bekend om haar delicate zoetheid en bloemengeur. Je kunt het zowel warm als koud drinken. De thee is vaak machinaal geproduceerd. De theeplanten kunnen 3 tot zelfs 4 keer per jaar geoogst worden, wat zorgt voor een kwaliteitsverschil binnen de categorie sencha. Door het oppotten van voedingsstoffen in de winter zijn de eerste blaadjes het beste, deze heten shincha. De thee die daarna geoogst wordt, wordt aangeduid als Bancha.
Gyokuro is de meest exclusieve – en dus duurste – groene thee in Japan. Drie tot vier weken voor de oogst worden de theestruiken bedekt met netten. Deze netten nemen het grootste gedeelte van het zonlicht weg. Door het gebrek aan zonlicht maken de theeplanten extra chlorofyl aan waardoor het proces van fotosynthese in stand blijft. Het resultaat is dat de nieuwe blaadjes extra helder frisgroen zijn. Het weinige zonlicht zorgt er ook voor dat de l-theanine in het blad niet helemaal wordt omgezet in cathechines. L-theanine is een aminozuur waardoor de thee een zachte, zoete smaak heeft. In principe is deze thee handgeplukt.
Matcha is groene thee in poedervorm. Alleen de beste kwaliteit Tencha-theebladeren worden gebruikt om Matcha te maken. Tencha is de benaming van de theeblaadjes ná het stomen en vóór verdere bewerking. Net zoals bij Gyokuro worden de struiken 3 tot 4 weken voor de oogst overdekt met netten. Het verschil tussen Tencha en Gyokuro is dat de blaadjes van Gyokuro gerold zijn tot naaldjes en de Tencha-bladeren nog geen verdere bewerking hebben ondergaan. Na het drogen worden de blaadjes ontdaan van de nerven, waarna het blad tussen stenen vermalen wordt tot een fijn poeder. Het poeder wordt gemengd met warm water als je de thee wilt drinken.
Omdat Matcha een poederthee is wordt in feite het gehele blad gedronken. Het percentage aan voedingsstoffen wat men binnenkrijgt is daardoor vele malen groter dan bij elke andere theesoort. Dit maakt dat Matcha een erg gezonde thee is.
Matcha is ook de thee die gebruikt wordt tijdens de Japanse theeceremonies. Behalve de ceremoniële Matcha zijn er nog een premiumsoort en een basissoort Matcha. Deze laatste is ook een populair ingrediënt in talrijke Japanse desserts en snoepgoed.
- Konacha
Het zijn niet enkel de bladeren waar thee van wordt gemaakt. De andere delen van de theeplant (Camellia Sinensis) worden ook verwerkt tot thee. Konacha bestaat uit theestof, theeknoppen en kleine theeblaadjes die overblijven na de verwerking van Gyokuro of Sencha. Hoewel het wordt beschouwd als een lagere klasse thee, wordt aangenomen dat Konacha bepaalde gerechten goed aanvult, zoals sushi.
- Hojicha
Hojicha is een geroosterde groene thee. Hiervan worden de bladeren niet alleen gedroogd, maar ook gebrand. Je krijgt hierdoor een andere kleur bladeren en een wat zoetere smaak. Hojicha is een alledaagse thee met een zoete, nootachtige smaak en karamelachtig aroma. Het bevat relatief weinig cafeïne en tannine, daarom is het ook geschikt voor kinderen en ouderen. De thee kan het best worden gezet met water dat tegen de kook aan zit en de thee hoeft maar korte tijd te trekken. Je kunt Hojicha ook koud drinken in de zomer.
- Genmaicha: thee met bruine rijst
Genmaicha is een sencha gecombineerd met geroosterde zilvervliesrijst. De rijst wordt geroosterd en geeft een typische, wat nootachtige smaak aan de thee. Genmaicha heeft een laag cafeïnegehalte, daarom is het de ideale thee tijdens of na een vettige maaltijd.
Genmaicha is op de markt gekomen om de beschikbaarheid van thee te vergroten en de prijs te laten dalen zodat thee ook beschikbaar werd voor het ‘gewone’ volk. Voor het zetten van Genmaicha-thee mag het water iets heter zijn dan gebruikelijk bij een groene thee: zo’n 85 tot 90° C.
- Koucha
Koucha is zwarte thee zoals wij deze ook kennen. De bladeren zijn volledig geoxideerd waardoor ze een zwarte kleur krijgen. In het Japans betekent koucha ‘rode thee’ omdat de thee een bruin/rode kleur heeft als hij gezet is.
- Mugicha
Mugicha wordt gemaakt van gerst en is vooral populair als koude thee in de zomer. Ook kinderen krijgen deze thee in plaats van groene thee omdat er geen cafeïne in zit.
- Kombucha
Kombucha is een zeewierthee, gemaakt van gemalen of gesneden kombu-zeewier in heet water. Het smaakt zoutig en lijkt een beetje op bouillon. Je kunt het ook combineren met zure ingelegde pruimen om de thee een nog rijkere smaak te geven.
