De geschiedenis van Chinese thee
Dat China een van de belangrijkste theelanden is, is bij de meeste mensen wel bekend. Er zijn talloze soorten thee afkomstig uit China, die over de hele wereld worden gedronken. Maar thee is in China niet zomaar een drankje, er hangt een hele cultuur aan vast. In dit artikel lees je alles over Chinese thee en het sociale aspect eromheen.
Wanneer de geschiedenis van Chinese thee precies begint, is niet bekend. Wel is duidelijk dat er in 221 voor Christus al belasting op thee bestond. Daarna stamt de eerste informatie uit de tijd van de Tang-dynastie (618-907). In deze periode werd thee door adel en geleerden gedronken. In dezelfde tijd begonnen ook de boeddhistische monniken in kloosters tijdens hun soms uren durende meditaties thee te drinken om wakker te blijven. Na een tijdje begonnen de kloosters daarom zelf hun theeplanten te verbouwen. In de Tang-dynastie verscheen ook het eerste boek over thee, ‘Chajing’, geschreven door Lu Yu. Daarnaast begon ook de thee-export naar het buitenland, eerst naar Japan en Korea.
In de Song-dynastie (960 – 1279) nam de bovenlaag van de bevolking het theedrinken over. Ook werd de kunst van het koken van thee verfijnd. In de tijd van de Yuan-dynastie (1279-1368) breidde de consumptie van thee zich uit over de gehele bevolking en tijdens de Ming-dynastie (1368-1644) ontstond de theeceremonie zoals we deze nu nog kennen.
Ook waren er veel openbare theehuizen in China. Deze moesten echter tijdens de Culturele Revolutie (vanaf 1966) worden gesloten. In de jaren ’00 zijn er in de steden weer enkele theehuizen te vinden, maar enkel in het zuiden en westen. Tijdens de regering van Mao Zedong vluchtten naast veel intellectuelen ook veel theedeskundigen naar Taiwan. Daarom is de theecultuur in Chinese families nog slechts in eenvoudige mate behouden. Wel wordt het drinken van Chinese thee in rust en harmonie al duizenden jaren beschouwd als bevorderlijk voor de algehele gezondheid en zijn theeceremonies nog altijd een belangrijk onderdeel van de Chinese cultuur.
Soorten Chinese thee
Thee wordt vooral in het zuidenwesten van China verbouwd. Bekende theeprovincies zijn: Sichuan, Anhui, Hunan, Yunnan, Fujian en Zhejiang.
Men onderscheidt zes verschillende soorten Chinese thee. Dit zijn:
- Groene thee (lü chá). Deze thee wordt gemaakt van de bladeren van de gewone theeplant (Camellia Sinensis). De bladeren ondergaan een minimale fermentatie tijdens het productieproces. Deze Chinese theesoort is nog niet zo heel lang geleden populair geworden in de westerse wereld. Aan groene thee worden allerlei gezonde effecten toegeschreven, met name doordat het veel antioxidanten bevat. Groene thee is afkomstig uit de oostelijke provincies Zhejiang, Anhui en Fujian.
- Witte thee (bái chá). Deze theesoort wordt getrokken van de eerste jonge knoppen van de theeplant. De knoppen worden geplukt binnen de eerste 48 uur dat ze worden gevormd en vervolgens in het zonlicht gedroogd. Dit maakt witte thee relatief kostbaar. De smaak van witte thee wordt vaak omschreven als zoet en bloemig.
- Rode thee (hóng chá). In westerse landen kennen we deze thee als zwarte thee. De Chinezen noemen hun thee echter naar de kleur van de vloeistof en niet naar de kleur van de blaadjes. Rode thee die we in het westen kennen is meestal rooibos thee. Rode thee komt uit de provincie Yunnan.
- Gele thee (huáng chá). Deze theesoort zit tussen groene thee en Oolong thee in. Het verschil met groene thee is dat gele thee een langzamer droogproces heeft. Gele thee is afkomstig uit de provincie Hunan.
- Oolong thee (oolong chá). Oolong-thee is afkomstig uit de provincie Fujian (en uit Taiwan) e wordt ook wel half gefermenteerde thee genoemd. Oolong betekent ‘zwarte draak’ in het Chinees. Deze theesoort zit tussen groene en zwarte thee in. Het verschil tussen groene en zwarte thee is dat groene thee niet is geoxideerd en zwarte thee volledig is geoxideerd. Oolong thee die het minst gefermenteerd is neigt qua smaak naar groene thee met een frisse, citrusachtige smaak. De meest geoxideerde neigen naar zwarte thee en de smaak van steenvruchten zoals abrikozen en perziken. De unieke smaak van Oolong thee komt tot stand door een aantal delicate processen.
- Geperste Chinese thee (fang chá). Deze soort wordt gehard en in vormen geperst. Hierdoor is de thee makkelijker op te slaan en te vervoeren. Deze theesoort wordt juist in China zwarte thee genoemd. De bijnaam van deze theesoort luidt ‘brick tea’, wat komt door de vierkante blokken waarin deze thee geperst worden. Deze zwarte thee is afkomstig uit de provincies Sichuan en Yunnan.
Scholen van de theekunst
De Chinese theecultuur kent drie ‘scholen van de theekunst’. Hiermee worden bereidingsmethoden bedoeld.
- School van de Gezouten Poederthee
In de Tang-periode werd verpulverde thee gebruikt die samen met water werd gekookt totdat het water de juiste kleur aannam. Vaak werd aan deze thee een snuifje zout toegevoegd, vandaar de naam.
- School van de Schuimende Jade
Tijdens de Song-dynastie werd de theekunst verder verfijnd. Het theepoeder werd samen met heet water opgegoten en met een bamboe-bezempje geklopt om het schuimend te maken. Het was de kunst om het schuim zo lang mogelijk te behouden.
- School van de geurende Bladeren
In de Ming-fase werden hele theebladeren gebruikt en ontstond de ceremonie met de naam Gong Fu Cha of Kung Fu Cha, die in de jaren ‘00 nog steeds in Zuid-China (en Taiwan) in stand wordt gehouden. Voor deze ceremonie wordt Oolong-thee gebruikt.
Sociale aspect
Zoals gezegd is thee in China niet zomaar een drankje. Er hangen talloze gebruiken en tradities aan vast. Het serveren van thee aan gasten is een teken van achting. Het is ook een blijk van eerbied dat de jongere generatie de oudere generatie thee aanbiedt. De kunst om goede thee te kunnen bereiden was vroeger een belangrijk criterium om de juiste schoondochter uit te kiezen. Populair in China is om een kopje thee te nuttigen na een maaltijd. In de vele theehuizen is het vooral voor de ouderen een ontmoetingsplaats om onder het genot van een kop thee bij te praten. Daarnaast wordt thee symbolisch gebruikt tijdens bruiloften, begrafenissen en om te verontschuldigen, respect en dankbaarheid te tonen.
Een vast onderdeel van een traditionele Chinese bruiloft is de theeceremonie. Aan het begin van de huwelijksdag, voor de huwelijksceremonie komen de bruid en bruidegom bij hun ouders en directe familieleden bijeen. Aan iedere aanwezige wordt een kopje thee aangeboden. De ouders krijgen als eerste een kopje thee. Het kopje dient met beide handen aangenomen te worden. De ouders accepteren het kopje thee en geven hierop als antwoord een rode envelop. Dit heet in het Chinees een ‘hong pau’. De rode envelop bevat geld om het bruidspaar een mooie toekomst te wensen.
Traditionele Chinese theeceremonie
Wil je zelf eens Chinese thee zetten volgens de traditionele Chinese theeceremonie? Ga dan als volgt te werk:
Benodigdheden:
- Kleine aardewerken theepot, bij voorkeur van het type Yixing (150 ml)
- Theekopjes of kommetjes (30 ml)
- Kannetje om water op te vangen
- Blad of schotel om overtollig water op te vangen
- Gekookt water, liefst zacht of bronwater
- Houten theeschepje om de thee mee af te meten
- Pincet om de hete deksel mee op te pakken
- Dunne theenaald om theeblaadjes die de tuit verstoppen te verwijderen
Bereidingswijze:
Vul het theepotje met heet water. Sluit de pot af met het dekseltje en giet vervolgens over de hele theepot heet water, zodat ook de theepot goed warm wordt. Verwarm vervolgens de theekopjes of kommetjes met het hete water uit de theepot. Leeg daarna de theepot in de kan of schotel. Schep vervolgens in de lege theepot ongeveer 15 gram thee. Het is hierbij belangrijk om met een ronddraaiende beweging het hete water op de thee te gieten. Doe dan weer de deksel op de pot en giet weer heet water over de gehele theepot. Maak gebruik van de pincet om de theekopjes of kommetjes te pakken en giet het hete water uit de kopjes in de kan of schotel. Vul nu de kopjes met een laagje thee uit de theepot. Gooi dit laagje weer weg. Dit laagje dient enkel om de thee te wassen en het te ontdoen van de bittere smaak. Vul de theepot verder met heet water en laat het minimaal twintig seconden en maximaal 1 minuut trekken. Nu kan de thee in de kopjes of kommetjes gegoten worden. Let op dat de thee zo gelijkmatig wordt verdeeld. Zo kan iedereen van dezelfde smaak genieten.
Leuk om te weten: net zo belangrijk als de kwaliteit van de Chinese thee is het juiste gebruik van de theepot. Aangeraden wordt om voor elke theesoort een eigen theepot te gebruiken. De beste potten om thee in te zetten zijn volgens de Chinezen de Yixing theepotten. Deze potten worden van zogenaamde ‘Zisha-klei’ gemaakt. Niet alleen de smaak blijft goed behouden, maar ook de warmte wordt beter vastgehouden. Belangrijk is om de pot niet aan de binnenkant te boenen, te schrobben of te schuren. Na gebruik de bladeren verwijderen en met schoon, koud water omspoelen. De pot vervolgens omgekeerd laten drogen, geen doek gebruiken. Ook zeep en andere schoonmaakmiddelen mogen nooit gebruikt worden. Bij een volgend gebruik de pot eerst weer met heet water verwarmen.
